Ftalatlar,  ftalik asit esterler olarak geçmektedirler. Ftalatlar daha çok plastik ürünlerin esnek yapıda olmaları için kullanılmaktadır. PVC yani polivinilklorür sert yapıdadır ve esneklik kazandırmak, plastiğe çevirmek üzere ftalat kullanılmaktadır. Bu sayede uzun polivinil moleküllerin birbirleri üzerinde kaymasına izin verirler. Kablo tellerin yüksek sıcaklıklara dayanımlarını artırmak için kullanılan izolasyon malzemelerinde de ftalatlar kullanılır. Ayrıca ftalatlar  film, kaplama, yer döşemeleri, profil, tüp, çanta, ayakkabı, kan torbası ve eldiven gibi esnek ve yalıtkan malzeme yapımında, plastik ve lastik gibi elastik ürünlerin dışında da mürekkep ve yapıştırıcı yapımında kullanılırlar. Ftalatların parfümeride taşıyıcı olarak ve patlayıcıların nem tutma özelliklerinin azaltılmasında kullanıldıkları bilinmektedir. Ftalatlar suda çözünürlükleri düşük, yağda çözünürlükleri yüksek ve uçuculukları düşük maddelerdir.

Ftalatların Toksik Etkileri

Ftalatların başta kanser olmak üzere doğumsal gelişim kusurları, hiperaktivite, erkeklerde kısırlık, erken buluğa erme, astım ve obezite gibi sağlık sorunları ile insan sağlığına çok yönlü etkileri vardır. Ftalatlarla ilgili ülkemizde yapılan bazı araştırmalar aşağıda belirtilmiştir.

“Plastik Ürünler Obeziteyi Tetikliyor”

 Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Kimya bölümünden Prof. Dr. Şana Sungur ve arkadaşları TÜBİTAK desteğiyle yaptıkları araştırmada plastik maddelerde kullanılan Ftalat maddesinin obeziteyi tetiklediğini ortaya çıkardı. Küresel bir probleme dönüşen obezite bütün dünya ülkelerinde araştırılmaya devam ediyor. Son yıllarda yapılan çalışmalarda plastiğe esneklik ve yumuşaklık katması için kullanılan ftalatın obeziteye etkisi bilim insanları tarafından tartışılmaktadır. Ftalatların obeziteye etkisi konusunda Türkiye’de tatmin edici bir araştırma yapılmadığını gören Mustafa Kemal Üniversitesi Kimya bölümünden Prof. Dr. Şana Sungur, Endokrinoloji Anabilim Dalından Doç. Dr. Cumali Gökçe, Yrd. Doç. Dr. İhsan Üstün ve Yrd. Doç. Dr. Nigar Yılmaz TÜBİTAK ARDEB 1002- Hızlı Destek Programı kapsamında “Plastik Ambalajlardan Sıvı Gıdalara Geçen Ftalatların Belirlenmesi, Obezite ve Derecesi ile İlişkisinin İncelenmesi” projesiyle yaptıkları araştırmalarda Ftalatın obeziteyi tetiklediğini belirledi.

Ftalatın plastiğe nüfuz ettiğini insanlara da plastik ürünlerden çok rahat bir şekilde geçtiğini belirten Sungur, “Plastik ambalajlarda bulunan Ftalatlar yiyecek ve içeceklerle sürekli temas halinde bulunduğu için rahatlıkla gıdalara geçiyor. Gıdayla plastik ambalajın temas süresi uzadıkça Ftalatın etkisi de artıyor” dedi.

“İncelenen Zeytinyağı Örneklerinde Fazla Ftalata Rastlandı”

İncelenen tüm içeceklerde bulunan ftalat miktarının, Türk Gıda Kodeksinin verdiği limitlerin altında ftalat barındırdığını ancak zeytinyağında sorun olduğunu söyleyen Sungur, ”İncelemede plastik şişelere konulan zeytinyağında bulunan ftalat oranının belirlenen sınırların çok üzerinde olduğunu gördük. Ftalatın yüksek çıktığı bir diğer durum ise son kullanma tarihi yaklaşan ürünler çünkü bu ürünler plastikle çok uzun süre temas halinde oluyor. Yani ürün plastik kapta ne kadar uzun durursa Ftalat geçme oranı da o kadar yüksek oluyor” dedi.

Kaynak: “tubitak.gov.tr”

“Şampuan Şişelerinden Gelen Tehlike”

Şampuan şişelerinin de bol miktarda Ftalat ihtiva ettiğini söyleyen Biomen Trikoloji Laboratuvarlarından Prof. Dr. Murat Türkoğlu bu maddenin şampuanda çözünerek insana temas yoluyla geçtiği konusunda uyarıyor. Östrojene benzer maddeler salgılayarak erkeklik fonksiyonlarını bozan Ftalata özellikle erkeklerin dikkat etmesi gerekiyor.Biomen Trikoloji Laboratuvarları Uzmanı Prof. Dr. Murat Türkoğlu özellikle şampuan şişelerinde bulunan ftalatın, kozmetik ürünlerde ambalajdan ürüne, üründen de tüketiciye bulaştığını söyledi. Prof. Dr. Türkoğlu “Normal şartlar altında elinize aldığınız plastik özellikle PVC türü bir gıdanın, kozmetik şişesinin ftalat içerdiğini varsayabilirsiniz. En kötüsü ftalatların önce elinize, sonra elinizi ağzınıza sürmeniz sonucunda vücudunuza girmesidir. Ftalatlar böyle bir şişenin içindeki kozmetik üründe kolaylıkla çözünürler ve o ürünü derinize sürmeniz sonucunda deriden emilerek kana karışırlar. Ayrıca plastik kutulardan ftalatlara maruz kalmak için ürünleri kullanmak bile gerekmez” diye konuştu.

Kaynak: “milliyet.com.tr”

Ftalatlardan Korunmanın Yolları

Ftalat içeren plastik maddeler kadınlık hormonu östrojene benzer maddeler salgılamakta ve erkeklik fonksiyonlarını bozmaktadır. Bu nedenle özellikle erkeklerin her türlü kozmetik ve saç bakım ürünlerinde ftalat ve paraben benzeri maddelerin olmadığına dikkat etmeleri gerekmektedir.

Ftalatlardan korunmak için cam kaplar ve ambalajlar, baskısız mürekkepsiz selüloz, kağıt bazlı ambalajların kullanımı, gıda, kozmetik, ayakkabı, okul çantası gibi tekstil ürünleri ve oyuncak üreticilerinin kutu ve şişelerinde ftalat içermeyen sertifikalı polimerlerin kullanıldığını belirten ürünler  tercih edilmelidir.